Het zesde internationale Festival van Stadspijpers, 2014

Het Engelse Gloucester was in de eerste weken van september 2014 het toneel van historische weken, vol met allerlei evenementen. Eén daarvan was het tweejaarlijkse festival van Stadspijpers, dat op 13 en 14 september 2014 al weer voor de zesde keer werd gehouden. Topamateurgroepen uit het Verenigd Koninkrijk en Nederland lieten hun kunsten horen.

Het zesde internationale Festival van Town Pipers

Het Engelse Gloucester was 13 en 14 september 2014 het toneel voor het Zesde Internationale Festival van Town Pipers.

De Stadspijpers van ‘s-Hertogenbosch, tijdens de processie bij de kathedraal van Gloucester

Muziek uit de renaissance

Op 13 en 14 september 2014, voorafgegaan door een ontvangst door de burgemeester van Gloucester op vrijdagavond 12 september, werd in het Engelse Gloucester het Zesde festival van Stadspijpers gehouden, in het Engels Town Pipers. Verschillende bands uit het Verenigd Koninkrijk lieten hier muziek uit de Renaissance horen, een historische periode van ongeveer 1400 tot 1600. Onder de deelnemers was ook een Nederlandse groep: de Stadspijpers van ’s-Hertogenbosch.

Wat zijn Stadspijpers?

Met de term stadspijpers of town pipers worden de stadsspeellieden aangeduid die in de middeleeuwen en de renaissance muziek speelden in dienst van de stad. Veel zich respecterende steden hadden een groepje muzikanten in dienst, die voor allerlei muzikale doelen konden worden ingezet. Denk aan het geven van signalen op de trompet als de bewoners attent gemaakt moesten worden op belangrijke gebeurtenissen of tijdstippen. In veel steden vervulden de stadspijpers ook een belangrijke muzikale functie, door enkele keren per week bij het stadhuis voor de bevolking te spelen, of bij de ontvangst van belangrijke gasten. Men speelde de populaire muziek uit die dagen, van renaissancecomponisten als Holborne, Susato, Schültz, Ockegem, Waelrant en vele anderen.

Instrumenten die bij Stadspijpers veel werden gebruikt zijn trombones en, op deze afbeelding, pommers.

De Stadspijpers van ’s-Hertogenbosch

In Nederland verdwenen rond 1600 de meeste Stadspijpergroepen. In ’s-Hertogenbosch viel dat samen met de verovering van de stad in 1629 door Frederik Hendrik. Ter gelegenheid van het 800 jarig bestaan van de stad werden de Stadspijpers in 1985 heropgericht. Alhoewel in Nederland meer muzikanten met replica’s van oude instrumenten renaissancemuziek vertolken zijn de Stadspijpers van ‘s-Hertogenbosch anno 2017 de enige nog opererende stadspijpergroep in Nederland, of zelfs in de Benelux.

Gloucester

De historische stad Gloucester was in de eerste weken van september 2014 het toneel van tal van historische festiviteiten, waarbij diverse monumenten werden opengesteld. Een ideaal toneel voor de diverse town piper groepen, die onder grote belangstelling hun kunsten konden vertonen. Het was een bijzondere combinatie. Renaissancemuziek die gespeeld werd door muzikanten in historische kostuums in de entourage van de karakteristieke stad. Hoogtepunt was het gezamenlijke spel van alle bands bij kathedraal van Gloucester. Een samenspel dat gekscherend ‘The Great Noyze’ werd genoemd, onder leiding van Tim Bayley van de York Waits. Eén voor één kwamen de bands in een muzikale processie aangelopen. Iedere band speelde één of twee stukken om zichzelf te presenteren aan het publiek, waarna gezamenlijk de Pavane dell povero Soldato en Ich komm aus fremde Lande werden gespeeld. Enkele honderden belangstellenden volgden aandachtig de muzikale verrichtingen.

De deelnemende bands. Op deze foto ontbreken grotendeels helaas, geheel rechts, de Stadspijpers van ‘s-Hertogenbosch

De deelnemende groepen

De Stadspijpergroepen zijn allemaal aangesloten in één vereniging, The International Guild of Town Pipers. Aan het zesde internationale festival van Stadspijpers namen deel:

• Colchester Waits
• Doncaster Waits
• The King’s Lynn Waits
• The Leeds Waits
• City of Lincoln Waits
• The York Waits
• De Stadspijpers van ’s-Hertogenbosch
• The Waites of Gloucester

Misschien valt je het verschil in schrijfwijze op: waar de Engelse groepen meestal Waits schrijven, heeft men in Gloucester op grond van historische bronnen aldaar gekozen voor de schrijfwijze Waites.

Internationaal Gilde

De deelnemende groepen aan het Internationale Festival zijn allemaal aangesloten bij een gilde: The International Guild of Town Pipers’. Dit gilde organiseert en coördineert diverse festivals en optredens, waarvan het Internationale Festival er slechts één is. Het merendeel van de activiteiten vindt plaats in het Verenigd Koninkrijk. Dat is eenvoudig te verklaren, het overgrote deel van de groepen is Engels. Op het vasteland van Europa is slechts één stadspijper-formatie bekend: De Stadspijpers van ‘s-Hertogenbosch, heropgericht in 1984.

Festivalmuziek

De muziek die tijdens het Internationale Festival ten gehore werd en wordt gebracht komt overeen met de muziek die werd gespeeld toen de historische groepen die als model hebben gestaan voor de huidige nog actief waren: muziek uit de late middeleeuwen en de renaissance. Dat maakt het ook mogelijk dat tijdens het festival de groepen ook samen kunnen optreden. Ook de gebruikte instrumenten zijn een weerspiegeling van de late middeleeuwen en renaissance, alhoewel het uiteraard om replica’s gaat. Hier zit overigens het verschil tussen de verschillende groepen. Hoewel instrumenten uit de schalmei-familie, trombones en trommels algemeen gebruikt worden, maken sommige groepen daarnaast ook gebruik van renaissance-blokfluiten, renaissance-dwarsfluiten of doedelzakken. In een enkel geval was tijdens het festival zelfs een zink of een serpent te bewonderen.

Historie Festival van Town Pipers

Het Internationale Festival van Town Pipers werd in 2014 alweer voor de zesde keer gehouden. Een klein overzichtje van de Festivalgeschiedenis t/m 2014:

• 2004 ’s-Hertogenbosch
• 2006 York
• 2008 Lincoln
• 2010 ’s-Hertogenbosch
• 2012 Colchester
• 2014 Gloucester

De gastheer van het 2014-festival: The Gloucester Waites.

Volgende edities van het Internationale Festival van Stadspijpers

Zoals al aangegeven: het Internationale Festival van Stadspijpers wordt eens in de twee jaar georganiseerd. Na het festival van 2014 in Gloucester vond de volgende editie in 2016 weer op Nederlandse bodem plaats, opnieuw in ‘s-Hertogenbosch. Het festival van 2018 werd opnieuw in Engeland gehouden, in King’s Lynn, van 18 tot en met 20 mei. Wil je ook eens een festival meemaken? Het festival van 15 tot 17 mei 2020 in Worcester in het Verenigd Koninkrijk is in verband met de Corona-uitbraak uitgesteld naar 14 tot 16 mei 2021, ook in Worcester (Verenigd Koninkrijk) .

Renaissancemuziek

Liefhebbers van de renaissancemuziek en stadspijpergroepen hoeven overigens niet op een festival te wachten. De Stadspijpers van ’s-Hertogenbosch zijn, behalve in hun eigen stad, regelmatig op diverse plekken in het land te bewonderen. Ook Engelse groepen zijn, buiten de festivals om, zo nu en dan in Nederland: in 2017 waren bijvoorbeeld de King’s Lynn Waits te horen tijdens het Hanzefestival in Kampen.